Uddeholm VANADIS 4 EXTRA




Podstawowe parametry:
- Tolerancja grubości: 0/+0,3 mm (powierzchnia nie jest precyzyjnie szlifowana)
- Tolerancja cięcia: stal docinamy na piłach taśmowych w tolerancji 0/+3 mm (szerokość x długość)
- Stan dostawy: stal niezahartowana (stal wymaga hartowania)
|
Grub. [mm]
|
Szer. [mm]
|
Dł. [mm]
|
Cena netto
|
VAT
|
Cena brutto
|
Dostępne
|
Ilość sztuk
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
| 54,63 zł | 23 % | 67,19 zł | 117 | ||||||
| 65,55 zł | 23 % | 80,63 zł | 98 | ||||||
| 76,47 zł | 23 % | 94,06 zł | 84 | ||||||
| 87,40 zł | 23 % | 107,50 zł | 73 | ||||||
| 109,25 zł | 23 % | 134,38 zł | 58 | ||||||
| 72,11 zł | 23 % | 88,69 zł | 89 | ||||||
| 87,40 zł | 23 % | 107,50 zł | 73 | ||||||
| 100,51 zł | 23 % | 123,63 zł | 63 | ||||||
| 115,80 zł | 23 % | 142,44 zł | 55 | ||||||
| 144,21 zł | 23 % | 177,38 zł | 44 | ||||||
| 89,59 zł | 23 % | 110,19 zł | 71 | ||||||
| 107,07 zł | 23 % | 131,69 zł | 60 | ||||||
| 124,54 zł | 23 % | 153,19 zł | 51 | ||||||
| 142,02 zł | 23 % | 174,69 zł | 45 | ||||||
| 176,98 zł | 23 % | 217,69 zł | 36 | ||||||
| 107,07 zł | 23 % | 131,69 zł | 60 | ||||||
| 126,73 zł | 23 % | 155,88 zł | 50 | ||||||
| 148,58 zł | 23 % | 182,75 zł | 43 | ||||||
| 170,43 zł | 23 % | 209,63 zł | 37 | ||||||
| 211,94 zł | 23 % | 260,69 zł | 30 | ||||||
| 124,54 zł | 23 % | 153,19 zł | 51 | ||||||
| 148,58 zł | 23 % | 182,75 zł | 43 | ||||||
| 172,62 zł | 23 % | 212,32 zł | 37 | ||||||
| 196,65 zł | 23 % | 241,88 zł | 32 | ||||||
| 246,90 zł | 23 % | 303,69 zł | 26 | ||||||
| 139,84 zł | 23 % | 172,00 zł | 45 | ||||||
| 168,24 zł | 23 % | 206,94 zł | 38 | ||||||
| 196,65 zł | 23 % | 241,88 zł | 32 | ||||||
| 225,06 zł | 23 % | 276,82 zł | 28 | ||||||
| 279,68 zł | 23 % | 344,01 zł | 22 | ||||||
| 174,80 zł | 23 % | 215,00 zł | 36 | ||||||
| 196,65 zł | 23 % | 241,88 zł | 32 | ||||||
| 218,50 zł | 23 % | 268,76 zł | 29 | ||||||
| 262,20 zł | 23 % | 322,51 zł | 24 | ||||||
| 327,75 zł | 23 % | 403,13 zł | 19 | ||||||
| 174,80 zł | 23 % | 215,00 zł | 36 | ||||||
| 218,50 zł | 23 % | 268,76 zł | 29 | ||||||
| 262,20 zł | 23 % | 322,51 zł | 24 | ||||||
| 284,05 zł | 23 % | 349,38 zł | 22 | ||||||
| 349,60 zł | 23 % | 430,01 zł | 18 | ||||||
| 218,50 zł | 23 % | 268,76 zł | 29 | ||||||
| 262,20 zł | 23 % | 322,51 zł | 24 | ||||||
| 305,90 zł | 23 % | 376,26 zł | 21 | ||||||
| 349,60 zł | 23 % | 430,01 zł | 18 | ||||||
| 437,00 zł | 23 % | 537,51 zł | 14 | ||||||
| 262,20 zł | 23 % | 322,51 zł | 24 | ||||||
| 327,75 zł | 23 % | 403,13 zł | 19 | ||||||
| 371,45 zł | 23 % | 456,88 zł | 17 | ||||||
| 415,15 zł | 23 % | 510,63 zł | 15 | ||||||
| 524,40 zł | 23 % | 645,01 zł | 12 | ||||||
| 349,60 zł | 23 % | 430,01 zł | 18 | ||||||
| 415,15 zł | 23 % | 510,63 zł | 15 | ||||||
| 502,55 zł | 23 % | 618,14 zł | 12 | ||||||
| 568,10 zł | 23 % | 698,76 zł | 11 | ||||||
| 699,20 zł | 23 % | 860,02 zł | 9 | ||||||
| 1 552,85 zł | 23 % | 1 910,00 zł | 2 | ||||||
| 65,55 zł | 23 % | 80,63 zł | 91 | ||||||
| 78,66 zł | 23 % | 96,75 zł | 76 | ||||||
| 91,77 zł | 23 % | 112,88 zł | 65 | ||||||
| 104,88 zł | 23 % | 129,00 zł | 57 | ||||||
| 131,10 zł | 23 % | 161,25 zł | 45 | ||||||
| 87,40 zł | 23 % | 107,50 zł | 68 | ||||||
| 104,88 zł | 23 % | 129,00 zł | 57 | ||||||
| 122,36 zł | 23 % | 150,50 zł | 48 | ||||||
| 139,84 zł | 23 % | 172,00 zł | 42 | ||||||
| 174,80 zł | 23 % | 215,00 zł | 34 | ||||||
| 109,25 zł | 23 % | 134,38 zł | 55 | ||||||
| 128,92 zł | 23 % | 158,57 zł | 46 | ||||||
| 150,76 zł | 23 % | 185,44 zł | 39 | ||||||
| 172,62 zł | 23 % | 212,32 zł | 34 | ||||||
| 216,32 zł | 23 % | 266,07 zł | 27 | ||||||
| 128,92 zł | 23 % | 158,57 zł | 46 | ||||||
| 155,14 zł | 23 % | 190,82 zł | 38 | ||||||
| 179,17 zł | 23 % | 220,38 zł | 33 | ||||||
| 205,39 zł | 23 % | 252,63 zł | 29 | ||||||
| 257,83 zł | 23 % | 317,13 zł | 23 | ||||||
| 150,76 zł | 23 % | 185,44 zł | 39 | ||||||
| 179,17 zł | 23 % | 220,38 zł | 33 | ||||||
| 209,76 zł | 23 % | 258,00 zł | 28 | ||||||
| 238,16 zł | 23 % | 292,94 zł | 25 | ||||||
| 299,34 zł | 23 % | 368,19 zł | 20 | ||||||
| 170,43 zł | 23 % | 209,63 zł | 35 | ||||||
| 205,39 zł | 23 % | 252,63 zł | 29 | ||||||
| 238,16 zł | 23 % | 292,94 zł | 25 | ||||||
| 273,12 zł | 23 % | 335,94 zł | 21 | ||||||
| 340,86 zł | 23 % | 419,26 zł | 17 | ||||||
| 196,65 zł | 23 % | 241,88 zł | 30 | ||||||
| 240,35 zł | 23 % | 295,63 zł | 24 | ||||||
| 284,05 zł | 23 % | 349,38 zł | 21 | ||||||
| 305,90 zł | 23 % | 376,26 zł | 19 | ||||||
| 393,30 zł | 23 % | 483,76 zł | 15 | ||||||
| 218,50 zł | 23 % | 268,76 zł | 27 | ||||||
| 262,20 zł | 23 % | 322,51 zł | 22 | ||||||
| 305,90 zł | 23 % | 376,26 zł | 19 | ||||||
| 349,60 zł | 23 % | 430,01 zł | 17 | ||||||
| 437,00 zł | 23 % | 537,51 zł | 13 | ||||||
| 262,20 zł | 23 % | 322,51 zł | 22 | ||||||
| 327,75 zł | 23 % | 403,13 zł | 18 | ||||||
| 371,45 zł | 23 % | 456,88 zł | 16 | ||||||
| 437,00 zł | 23 % | 537,51 zł | 13 | ||||||
| 524,40 zł | 23 % | 645,01 zł | 11 | ||||||
| 327,75 zł | 23 % | 403,13 zł | 18 | ||||||
| 393,30 zł | 23 % | 483,76 zł | 15 | ||||||
| 458,85 zł | 23 % | 564,39 zł | 13 | ||||||
| 502,55 zł | 23 % | 618,14 zł | 11 | ||||||
| 633,65 zł | 23 % | 779,39 zł | 9 | ||||||
| 437,00 zł | 23 % | 537,51 zł | 13 | ||||||
| 502,55 zł | 23 % | 618,14 zł | 1 | ||||||
| 589,95 zł | 23 % | 725,64 zł | 10 | ||||||
| 677,35 zł | 23 % | 833,14 zł | 8 | ||||||
| 852,15 zł | 23 % | 1 048,14 zł | 7 | ||||||
| 1 887,80 zł | 23 % | 2 322,00 zł | 2 |
NASZA STAL JEST DLA CIEBIE, JEŻELI:
| Cenisz precyzyjnie cięty materiał Stal tniemy na piłach taśmowych, dzięki temu dostarczamy proste krawędzie (nie tniemy na gilotynach, które mogą krzywić blachy i zaokrąglać ich krawędzie). |
|
| Drobne rysy czy nalot nie stanowią dla Ciebie problemu Czasami jeden kawałek blachy trafia na piłę kilka razy, może to generować delikatne rysy na jej powierzchni. Sporadycznie na stali mogą pojawić się drobne punktowe ślady korozji powierzchniowej (cienki nalot) będące efektem pozostałości chłodziwa po cięciu. Zarówno rysy jak i nalot łatwo usuniesz w trakcie szlifowania. Jeżeli wymagasz stali o idealnie czystej powierzchni nasz produkt nie spełni Twoich oczekiwań. |
|
| Samodzielnie potrafisz usunąć delikatne krzywizny na płaszczyźnie Staramy się, aby każda formatka stali była idealnie prosta, jednak nie zagwarantujemy tego na 100%. Ewentualne delikatne krzywizny na płaszczyźnie nie są wadą materiału, wynikają z norm hutniczych (tolerancji płaskości wyrobów walcowanych). Doświadczony Knifemaker poradzi sobie z taką krzywizną w mgnieniu oka. |
|
| Chcesz kupić stal od sprawdzonego dostawcy Stal kupujemy od największych producentów w Europie i nie tylko. Po każdej dostawie blachy są precyzyjnie oznaczane za pomocą drukarki przemysłowej, aby nie dopuścić do pomyłek w trakcie cięcia i magazynowania. |
|
| Nie lubisz przepłacać Nasza wizja, to dostarczyć Ci taki kawałek stali, który będzie jak najbardziej zbliżony do kształtu noża jaki chcesz wykonać. Z nami nie musisz kupować dużego kawałka stali i robić niepotrzebne zapasy lub odcinać niepotrzebnych naddatków. |
Przykładowe zdjęcie blachy:

Stal Vanadis 4 Extra – Wszechstronna Stal Proszkowa do Noży o Wysokiej Odporności na Ścieranie i Udarność
Stal Vanadis 4 Extra, opracowana przez Uddeholm, to stal narzędziowa produkowana metodą metalurgii proszkowej. Charakteryzuje się wysoką odpornością na ścieranie, doskonałą udarnością oraz dobrą stabilnością wymiarową. Dzięki tym cechom stal Vanadis 4 Extra jest popularnym wyborem wśród knifemakerów do produkcji noży taktycznych, outdoorowych oraz noży użytkowych. W tym artykule przyjrzymy się składowi chemicznemu, obróbce cieplnej, twardości oraz porównamy stal Vanadis 4 Extra z innymi stalami stosowanymi w knifemakingu.
Skład chemiczny stali Vanadis 4 Extra – Co sprawia, że jest wyjątkowa?
| Pierwiastek |
Skład |
| Węgiel (C) | 1,40% |
| Mangan (Mn) |
0,40% |
| Krzem (Si) | 0,40% |
| Chrom (Cr) | 4,70% |
| Molibden (Mo) | 3,50% |
| Wanad (V) | 3,70% |
Stal Vanadis 4 Extra ma zoptymalizowany skład chemiczny, który zapewnia doskonałą równowagę między odpornością na ścieranie a udarnością. Jej skład obejmuje:
- Węgiel (C): 1,4% – Zapewnia odpowiednią twardość i wytrzymałość.
- Chrom (Cr): 4,7% – Zwiększa odporność na korozję oraz stabilizuje strukturę stali.
- Molibden (Mo): 3,5% – Poprawia hartowność oraz odporność na ścieranie.
- Wanad (V): 3,7% – Zwiększa odporność na ścieranie, udarność oraz stabilność krawędzi tnącej.
- Mangan (Mn) i Krzem (Si) – Poprawiają strukturę stali oraz jej właściwości mechaniczne.
Dzięki temu składowi stal Vanadis 4 Extra oferuje doskonałą udarność, odporność na ścieranie oraz stabilność wymiarową, co sprawia, że jest idealnym wyborem do noży wymagających wytrzymałości w trudnych warunkach.
Obróbka cieplna stali Vanadis 4 Extra
Ocena trudności obróbki cieplnej widoczna u góry strony to najczęstsza ocena polskich knifemakerów w naszej ankiecie, przygotowany we współpracy z doświadczonym hartownikiem. Traktuj ją proszę jako opinię środowiska, a nie normę.
„ŁATWE HARTOWANIE” oznacza stal bardziej wyrozumiałą na błędy – daje przewidywalny, użyteczny efekt nawet przy drobnych odchyleniach parametrów.
„TRUDNE HARTOWANIE” wymaga precyzyjnego trzymania się zaleceń, bo niewielkie błędy potrafią szybko pogorszyć końcowy wynik.
O OBRÓBCE CIEPLNEJ SŁÓW KILKA:
Obróbka cieplna to sztuka zależna od wielu zmiennych: gatunku stali, grubości noża, pieca i atmosfery, czasu i temperatury wygrzewania, rodzaju i temperatury chłodziwa, a także parametrów odpuszczania.
W IK STAL stawiamy na transparentność i rzetelne źródła — zamiast obiecywać „gotowe przepisy” na hartowanie, przekazujemy podstawowe dane od producentów, tak aby pomóc Wam dopasować je do realiów Waszego warsztatu. Dane podawane przez producentów nie zawsze są jednak na tyle szczegółowe, by stanowiły kompletny „przepis” na hartowanie cienkiego noża. Dlatego w sprawie szczegółów zachęcamy do konsultacji z doświadczonymi hartownikami.
Klientom z Polski zainteresowanym usługą hartowania polecamy bezpośredni kontakt ze sprawdzoną firmą świadczącą usługi w tym zakresie, hartownią SJ-Knife.
Hartowanie stali Vanadis 4 Extra
Austenityzowanie
Podgrzewanie wstępne dwustopniowe: najpierw 600-650°C (1110-1200°F), a następnie 850-900°C (1560-1650°F).
Temperatura austenityzacji stali Vanadis 4 Extra wynosi 940-1180°C (1725-2160°F), jednak zwykle 1020°C (1870°F). Aby osiągnąć najwyższą odporność na wycieranie należy zastosować temperaturę 1100-1180°C (2010-2160°F).
W specyfikacji technicznej producent podaje, że czas austenityzacji (wygrzewania w zadanej temperaturze) wynosi 30 minut dla temperatury do 1100°C (2010°F) lub 15 minut dla temperatury powyżej 1100°C (2010°F) - nie podano jednak wymiarów hartowanego detalu. Czas liczony jest od momentu wyrównania temperatury stali.
W wysokich temperaturach stal łatwo ulega utlenianiu oraz zmianom zawartości węgla (nawęglaniu lub odwęglaniu). Obróbka w próżni w dużym stopniu eliminuje to ryzyko. Podczas nagrzewania w piecu muflowym detal można zabezpieczyć, szczelnie owijając go folią hartowniczą ze stali nierdzewnej. Folię należy zdjąć tuż przed chłodzeniem (hartowaniem), ponieważ spowalnia wymianę ciepła.
Generalnie podczas Austenityzowania można przyjąć, że:
- Im grubszy nóż, tym dłuższego czasu wygrzewania potrzebuje.
- Zbyt długie wygrzewanie może prowadzić do wzrostu ziarna; zbyt krótkie powoduje niepełną austenityzację (niepełną przemianę mikrostruktury). Mówiąc prościej: w odpowiedniej temperaturze pozostawienie stali w piecu nieco dłużej zazwyczaj powoduje mniej szkód niż zbyt wczesne jej wyjęcie. Największym błędem jest zastosowanie nieprawidłowej temperatury austenityzacji.
Chłodzenie
Media hartownicze:
- Piec hartowniczy - gaz szybkobieżny z nadciśnieniem ≥ 2 bar;
- Kąpiel hartowania stopniowego lub w złożu fluidalnym w temp. 200–550°C (390-1020°F);
- Wymuszony obieg powietrza/gazu.
Aby uzyskać optymalne własności, chłodzić najszybciej jak to możliwe, zbyt powolne chłodzenie spowoduje obniżenie twardości względem wartości pokazanych na krzywych odpuszczania.
Powyższe media hartownicze to zalecenia bezpośrednio z kart technologicznych producenta.
Wymrażanie (opcjonalnie)
Po hartowaniu stal Vanadis 4 Extra może zostać poddana wymrażaniu w temperaturze od-70 do -80°C (-95 to -110°F) przez okres 3-4 godzin. Jeżeli po wymrażaniu stal będzie odpuszczana w wysokich temperaturach, należy ją obniżyć o 25°C (50°F) w celu osiągnięcia pożądanej twardości. W przypadku skomplikowanych kształtów istnieje ryzyko pękania.
Wymrażanie redukuje zawartość austenitu szczątkowego i pozwala zachować maksymalną stabilność wymiarową w trakcie odpuszczania, należy wykonać je niezwłocznie po hartowaniu, a przed odpuszczaniem. Ten proces to w praktyce przedłużenie hartowania do niższej temperatury, więc opóźnienie pomiędzy hartowaniem, a wymrażaniem może zmniejszyć jego efekt.
Odpuszczanie stali Vanadis 4 Extra
Odpuszczanie to kontrolowane dogrzanie zahartowanej klingi w określonej temperaturze i utrzymanie jej przez określony czas, w celu zmniejszenia kruchości i naprężeń po hartowaniu i zwiększenia udarności noża.
Stal należy odpuszczać natychmiast jak tylko jej temperatura po hartowaniu osiągnie 50–70°C (120–160°F).
W celu uzyskania maksymalnej stabilności wymiarowej i ciągliwości zaleca się odpuszczanie w temperaturze co najmniej 540°C (1000°F) oraz zastosowanie trzykrotnego cyklu odpuszczania.
Odpuszczanie w temperaturach poniżej 540°C (1000°F) może w pewnym stopniu zwiększyć twardość i wytrzymałość na ściskanie, ale jednocześnie może obniżyć odporność na pękanie oraz stabilność wymiarową. Producent podaje w karcie: "Jakkolwiek jednak obniżając temp. odpuszczania nie odpuszczać poniżej 520°C (970°F)."
Przy dwukrotnym odpuszczaniu minimalny czas wygrzewania w temperaturze wynosi 2 godziny dla każdego cyklu.
Przy trzykrotnym odpuszczaniu minimalny czas wygrzewania w temperaturze wynosi 1 godzinę dla każdego cyklu.
Wykres odpuszczania stali Vanadis 4 Extra
Poniżej przedstawiamy wykresy odpuszczania stali Vanadis 4 Extra dla obróbki cieplnej:
- Austenityzacja 1020°C (1870°F) / 30 min. / chłodzenie w wymuszonym obiegu powietrza; odpuszczanie 2 x 2h;
- Austenityzacja 1150°C (2100°F) / 15 min. / chłodzenie w wymuszonym obiegu powietrza; odpuszczanie 2 x 2h.
Hartowany detal o wymiarach 15 x 40 x 40 mm.
Po więcej szczegółów na temat obróbki cieplnej wraz z wykresami dla innych temperatur hartowania zapraszamy bezpośrednio na stronę producenta Uddeholm.

Porównanie stali Vanadis 4 Extra z innymi stalami do knifemakingu
Stal Vanadis 4 Extra vs. Stal D2
Stal D2 jest znana z wysokiej odporności na ścieranie, ale Vanadis 4 Extra oferuje znacznie lepszą udarność i stabilność krawędzi tnącej dzięki technologii metalurgii proszkowej. Vanadis 4 Extra jest bardziej odpowiednia do zastosowań wymagających wysokiej wytrzymałości dynamicznej.
Stal Vanadis 4 Extra vs. Stal Elmax
Elmax to stal, która oferuje doskonałą odporność na korozję i ścieranie. Vanadis 4 Extra przewyższa Elmax pod względem udarności, co sprawia, że jest lepszym wyborem do noży użytkowych, które mogą być narażone na uderzenia lub duże obciążenia.
Stal Vanadis 4 Extra vs. Stal CPM 3V
CPM 3V jest znana ze swojej doskonałej wytrzymałości i odporności na udarności. Vanadis 4 Extra zapewnia podobne właściwości, ale oferuje lepszą odporność na ścieranie, co czyni ją idealnym wyborem do noży, które muszą łączyć trwałość z długotrwałym utrzymaniem ostrości.
Zastosowanie stali Vanadis 4 Extra w knifemakingu – Najlepsze do różnych typów noży
Noże taktyczne i bojowe
Stal Vanadis 4 Extra jest doskonałym wyborem do noży taktycznych i bojowych ze względu na jej wysoką odporność na ścieranie oraz doskonałą udarność. Noże wykonane z tej stali wytrzymują trudne warunki i są niezawodne w sytuacjach wymagających ekstremalnej wytrzymałości.
Noże outdoorowe i survivalowe
Noże outdoorowe i survivalowe wykonane ze stali Vanadis 4 Extra charakteryzują się wysoką wytrzymałością na uszkodzenia mechaniczne, co czyni je idealnymi do użytku w trudnym terenie. Stal ta doskonale sprawdza się w nożach, które muszą wytrzymać ekstremalne obciążenia i intensywne użytkowanie.
Noże użytkowe i narzędziowe
Stal Vanadis 4 Extra jest również stosowana w nożach użytkowych i narzędziowych, gdzie kluczowe jest połączenie odporności na ścieranie z dużą udarnością. Dzięki tym cechom, stal ta doskonale nadaje się do narzędzi tnących, które muszą wytrzymać ciężką pracę w różnych warunkach.
Jak dbać o nóż wykonany ze stali Vanadis 4 Extra?
Aby nóż wykonany ze stali Vanadis 4 Extra długo służył, zaleca się przestrzeganie kilku podstawowych zasad:
- Czyszczenie – Po każdym użyciu dokładnie wyczyść nóż i osusz go, aby zapobiec korozji powierzchniowej.
- Oliwienie – Regularne oliwienie ostrza pomoże w zachowaniu jego właściwości ochronnych i odporności na korozję.
- Ostrzenie – Używanie odpowiednich narzędzi do ostrzenia, takich jak kamienie ceramiczne lub diamentowe, pozwoli na utrzymanie ostrości krawędzi tnącej.
Podsumowanie – Dlaczego warto wybrać stal Vanadis 4 Extra?
Stal Vanadis 4 Extra to wyjątkowy materiał do produkcji noży o wszechstronnym zastosowaniu, oferujący doskonałą odporność na ścieranie, wysoką udarność oraz stabilność wymiarową. Jest idealnym wyborem do noży taktycznych, outdoorowych oraz narzędziowych, które wymagają wytrzymałości w trudnych warunkach. Dzięki zaawansowanej technologii metalurgii proszkowej stal Vanadis 4 Extra zapewnia wyjątkową wydajność i niezawodność.

Stal Vanadis 4 Extra wyróżnia się doskonałą udarnością, wysoką odpornością na ścieranie oraz stabilnością wymiarową, co czyni ją idealnym materiałem do noży wymagających dużej wytrzymałości.
Stal Vanadis 4 Extra osiąga twardość w zakresie 60–64 HRC po prawidłowej obróbce cieplnej, zapewniając doskonałe właściwości tnące i odporność na zużycie.
Stal Vanadis 4 Extra jest idealna do noży taktycznych, outdoorowych, survivalowych oraz użytkowych ze względu na swoje doskonałe właściwości mechaniczne.
Stal Vanadis 4 Extra jest stosunkowo łatwa do ostrzenia przy użyciu odpowiednich narzędzi, takich jak kamienie diamentowe lub ceramiczne, co pozwala na utrzymanie ostrości krawędzi tnącej.
Nóż wykonany ze stali Vanadis 4 Extra należy regularnie czyścić, osuszać i oliwić, aby zapobiec korozji i utrzymać jego doskonałe właściwości przez długie lata użytkowania.